بستر کشت هیدروپونیک با پشم سنگ

 بستر کشت هیدروپونیک با پشم سنگ  (Rockwool)

خصوصیات پشم سنگ و بافت نرم و لطیف و متخلخل بودن آن برای سهولت رشد ریشه گیاه و همچنین کاربری آسان و مقرون به صرفه بودن، مصرف آن را در بخش کشاورزی ( کشت بدون خاک) توجیه پذیر نموده است. به طوری که از پشم سنگ برای بسترهای اصلی کشت نیز استفاده می شود.

آشنایی گلخانه داران و دیگر تولید کنندگان مثل پرورش دهندگان گل در منازل و حتی گل فروشی ها، برای اجرا با روش کشت بدون خاک با پشم سنگ، باعث کاهش هزینه های زیادی برای آن ها می شود، از جمله کاهش هزینه های کارگری مربوط به کنترل علف های هرز، آفات و بیماری های مربوط به خاک، اصلاح و عملیات خاکورزی، وجین و سله شکنی را می توان نام برد. پس شهروندان علاقه مند می توانند برای پرورش گل های زینتی و برخی سبزیجات مصرفی خود از روش کشت بدون خاک به ابعاد مختلف ولی کوچک در منزل استفاده نمایند.

از دیگر ویژگی پشم سنگ، تولید سالم با کیفیت بالا به علت عدم وجود عناصر زیان بار در محصول مثل نیترات های اضافی، فلزات سنگین، عناصر میکروبی و قارچی، سموم و … می باشد. صرفه جویی در مصرف آب آبیاری و همچنین افزایش کارایی مصرف آب در گیاه (افزایش تولید ماده خشک گیاه نسبت به آب مصرفی) از دیگر مزایای کشت هیدروپونیک با پشم سنگ می باشد. صرفه جویی در سطح کشت اشغال شده و استفاده از فضای بیشتر نیز قابل اهمیت است.

از پشم سنگ به عنوان بستر نشایی و اصلی سبزیجاتی مثل توت فرنگی، گوجه فرنگی، خیار، فلفل، کاهو و … ، گل هایی مثل رز، میخک، ژربرا، بنفشه آفریقایی و … استفاده می شود.

مزایای کشت هیدروپونیک با پشم سنگ

•  محلول غذایی در تمام قسمت های بستر نفوذ کرده و حداکثر تاج رطوبتی نسبت به دیگر بسترهای هیدروپونیک ایجاد می شود.
•  پیوستگی اجزای یک بستر، استواری و سبکی آن، سهولت در جابجایی و انتقال به محل مورد نظر
• نسبت به سایر بسترها سرعت جذب آب و نگهداری رطوبت بیشتر است، وجود یک لایه نایلون در پیرامون بستر، تبخیر را کاهش و گیاه را برای مدت طولانی تری در مقابل کم آبی حفظ می کند و لذا برای گیاهانی که تحت تاثیر کم آبی موقتی صدمه می بینند بسیار مناسب است.
•  با توجه به نحوه تهیه پشم سنگ در دمای بالای ۱۰۰۰ درجه سانتی گراد و استریل شدن آن و همچنین غیر آلی بودن، امکان هیچ گونه آلودگی مثل آفت و بیماری در آن فراهم نخواهد شد.
• با توجه به تخلخل بالای پشم سنگ نسبت به دیگر بسترها و نفوذ بیشتر اکسیژن و تهویه در محیط ریشه، رشد و توسعه ریشه ها متوازن تر و نهایتا حجم آن ها کمتر می شود.
•  برای جایگزینی گیاهان سریع رشد و با عمر کوتاه می توان محتویات پشم سنگ قبلی را به سرعت تعویض و بستر را آماده کشت مجدد نمود.
• از پشم سنگ های مکعبی چه برای تکثیر نشایی و چه به صورت بستر اصلی در حداقل فضا در گل فروشی ها و منازل آپارتمانی و دیگر محیط های سرپوشیده به راحتی قابل استفاده است.
• پشم سنگ شرایط خوبی را در شروع کشت و مراحل اولیه رشد گیاه فراهم می کند.
• CEC یا ظرفیت تبادل کاتیونی پشم سنگ صفر و عناصر غذایی به همان شکل که وارد محلول غذایی می شوند قابلیت جذب دارند، پس کنترل موادغذایی مورد نیاز گیاه بیشتر فراهم است. بنابراین پشم سنگ تحت تاثیر هیچگونه عناصر غذایی و فعالیت میکرو ارگانیسم ها قرار نمی گیرد.

پشم سنگ دارای الیاف اسفنج مانندی است که منشا مواد آن سنگ های آتشفشانی و باز الت بوده و کاملا دوستدار محیط زیست می باشد، از اینرو بستری مناسب جهت کشت هیدروپونیک (فن کاشت گیاه بدون خاک) است.

مصرف پنل های پشم سنگ برای کاربرد های هیدروپونیک در صنعت گلخانه ای به طرز قابل توجهی در رشد است. آزمایشات نشان می دهد بدون در نظر گرفتن استراتژی آبیاری بکار گرفته شده در پنل های پشم سنگ هیدروپونیک باعث پخش یکنواخت آب در سطح پنل می شود. شایان ذکر است که کلیه مواد تشکیل دهنده (آنالیز) پشم سنگ بطور کامل از مواد معدنی می باشد و با رشد و تکثیر گیاهان گلخانه ای سازگار است.

تهویه آن عالی است، نگهداری رطوبت آن خوب است، ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) این بستر پائین است، pH خنثی تا قلیایی با اثر کم در محیط کشت دارد، پایداری آن بسیار زیاد بوده ودانسیته آن 264 گرم در لیتر است.پشم سنگ یکی از مواد قدیمی و پر کاربرد در باغبانی است.

امروزه در سراسر جهان در گلخانه های هیدروپونیک از پشم سنگ برای پرورش برخی صیفی‌جات از جمله، گوجه فرنگی، خیار، فلفل و تولید گل‌های شاخه بریدۀ رز، میخک و داوودی بطور وسیعی استفاده می‌شود.

پشم سنگ به سبب داشتن ترکیباتی مفید برای کشاورزی از جمله اکسید مولیبدن، می‌تواند سبب بهبود خاک‌های زراعی و به تبع آن افزایش تولید محصولات کشاورزی شود. با استفاده از پشم سنگ و با روش هیدروپونیک می‌توان در آپارتمان‌ها و مکان‌هایی که هیچگونه باغچه یا پاسیویی وجود ندارد، فضای سبز مناسب به وجود آورد. پشم سنگ در کشت هیدروپونیک برای اولین بار در آمریکا استفاده شد.

آیا بستر پشم سنگ برای سلامتی مضر است؟

بررسی اثرات پشم سنگ بر سلامتی انسان نیاز به آزمایش‌های بلندمدت دارد. ولی براساس برخی از گزارش‌ها این عایق می‌تواند در مواردی موجب خارش پوست، سوزش چشم و حساسیت گردد. همچنین در یک گزارش اگرچه اثرات منفی پشم سنگ بر سلامتی انسان را کمتر از پشم شیشه گزارش کرده ولی این ماده را بدون عوارض جانبی گزارش ننموده است. به نظر می‌رسد برای حفظ سلامتی در هنگام استفاده از پشم سنگ و نصب آن حتماً باید از ماسک، عینک و دستکش استفاده کرد. چرا که در هنگام نصب این ماده احتمال ریزش ذرات پشم سنگ و ورود آن به سیستم تنفسی، چشم و ایجاد حساسیت در پوست وجود دارد. از جمله موارد منفی دیگر پشم سنگ می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• ریزش پشم سنگ بعد از گذشت زمان
• افت کیفی عایق با گذشت زمان
• ایجاد خارش حتی پس از نصب
• نیاز به شاسی کشی برای نصب و هزینه بالا نصب

به صورت کلی عدم رعایت نکات ایمنی، بهداشتی، اصول اولیه و عدم استفاده از مواد با کیفیت می تواند خطرناک و تهدیدکننده سلامت آدمی باشد. هنگام کار با این محصول، برش و نصب آن نیز باید اصول ایمنی و بهداشتی به صورت کامل رعایت شود و مهم تر اینکه حتما از تجهیزات مخصوص آن استفاده شود تا مخل سلامت نگردد. در غیر این صورت ممکن است فرد در طولانی مدت به عارضه های پوستی مثل خارش، سوزش یا حساسیت دچار شود.